Brytyjskie uniwersytety medyczne i organizacje naukowe kształcące farmaceutów

Angielski model nauczania farmacji.

Studia farmaceutyczne w Wielkiej Brytanii charakteryzują się szczególnie wysokim poziomem nauczania, przez co cieszą się powszechną i zasłużoną renomą wśród studentów na całym świecie.

Edukacja na kierunku farmaceutycznym trwa w Wielkiej Brytanii 4 lata. Po tym okresie magister farmacji musi odbyć obowiązkowy 12 – miesięczny staż w aptece otwartej lub szpitalnej. Istnieje ponadto możliwość odbycia części stażu w aptece ogólnodostępnej, a pozostałej części w aptece szpitalnej. Odbywany staż kończy się egzaminem państwowym przeprowadzanym przez Królewskie Towarzystwo Farmaceutyczne Wielkiej Brytanii. Dopiero po uzyskaniu pozytywnej oceny z tego egzaminu stażysta ma prawo rozpocząć pracę w aptece (Jesson K).

W Wielkiej Brytanii farmaceuta jest wysoce szanowanym zawodem, a jego rola w realizacji założeń angielskiej służby zdrowia jest niezwykle istotna. Brytyjski farmaceuta, w odróżnieniu przykładowo od polskiego, nie jest jedynie sprzedawcą wyrobów farmaceutycznych, a niezbędnym pracownikiem służby zdrowia, mającym kontakt z większą częścią społeczeństwa. Szacuje się, iż rocznie przynajmniej 90% populacji wysp brytyjskich trafia do apteki. Dla znacznej części z tych osób farmaceuta jest jednocześnie jedynym przedstawicielem opieki zdrowotnej, z którym mają regularny kontakt. Po 2004 roku apteka angielska, oferująca opieką farmaceutyczną, stała się najłatwiej dostępnym punktem opieki medycznej dla lokalnej społeczności, zwłaszcza na terenach gorzej rozwiniętych gospodarczo, w których dostęp do lekarza jest częstokroć ograniczony.

Powyższe względy sprawiają, iż brytyjskie studia farmaceutyczne muszą realizować misję programową na bardzo wysokim poziomie merytorycznym, umożliwiającym farmaceutom właściwe, kompetentne i odpowiedzialne pełnienie swoich obowiązków w pracy z pacjentem.

W Wielkiej Brytanii farmację można studiować obecnie na 28 uniwersytetach, z czego 20 zlokalizowanych jest w Anglii, 2 w Szkocji, 4 w Walii, natomiast 2 na terenie Irlandii Północnej. 25 z tych ośrodków posiada pełną akredytację Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii lub Towarzystwa Farmaceutycznego Irlandii Północnej. Akredytacja pozostałych uniwersytetów jest niepełna. Listę uniwersytetów kształcących przyszłych farmaceutów w Wielkiej Brytanii, przedstawiono w tabeli 8.

Lista uniwersytetów kształcących przyszłych farmaceutów w Wielkiej Brytanii (za: Centenary Invitation, University of Bath; School of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences,  University of Central Lancashire; De Montfort University; University of East Anglia; Medway School of Pharmacy; University of Greenwich; University of Hertfordshire; University of Reading; History of the School (Pharmacy and Pharmaceutical Sciences". University of Manchester; School of Pharmacy - The University of Nottingham; Acredited MPharm degree)

 

 

Nazwa Wydziału	Uniwersytet	Data utworzenia
ANGLIA
UCL School of Pharmacy	University College London	1842
The School of Pharmacy & Biomolecular Sciences	Liverpool John Moores	1849
School of Pharmacy and Biomolecular Sciences	Brighton	1858
School of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences	Manchester	1883
School of Pharmacy	De Montfort	1886
School of Life and Health Sciences	Aston	1895
Department of Pharmacy and Pharmacology	Bath	1907
School of Pharmacy	Nottingham	1925
Department of Pharmacy	King's College London	1926
School of Life Sciences	Bradford	1966
School of Chemical Sciences and Pharmacy	East Anglia	2003
Medway School of Pharmacy	Greenwich Kent	2004
Department of Pharmacy	Kingston	2004
School of Pharmacy	Hertfordshire	2005
Reading School of Pharmacy	University of Reading	2005
School of Pharmacy	Keele	2006
School of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences	Central Lancashire	2007
School of Pharmacy	Huddersfield	2008
School of Pharmacy	Birmingham	2013
School of Pharmacy	Durham	2013
School of Pharmacy and Biomedical Sciences	University of Portsmouth	1997
Faculty of Applied Sciences	University of Sunderland	2008
School of Applied Sciences	University of Wolverhampton	1870
SZKOCJA
School of Pharmacy	Robert Gordon University	1898
Strathclyde Institute of Pharmacy and Biomedical Sciences	University of Strathclyde	1796
WALIA
Welsh School of Pharmacy [6]	Cardiff University	1883
IRLANDIA PÓŁNOCNA
School of Pharmacy	Queen's University Belfast	1845
Department of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences	University of Ulster (Coleraine)	1968

  

• Studia magisterskie na kierunku farmaceutycznym

 

Przed wdrożeniem Nowego Kontraktu Aptecznego uzyskanie tytułu farmaceuty wymagało ukończenia z sukcesem 3 – letnich studiów, dających tytuł licencjata (Bachelor of Science), po którym odbywało się roczne szkolenie pre – registracyjne. W jego trakcie stażysta znajduje się pod nadzorem doświadczonego zawodowo szkoleniowca. Po wdrożeniu reformy aptecznej, wymogiem umożliwiającym rejestrację w Królewskim Towarzystwie Farmaceutycznym Wielkiej Brytanii i podjęcie pracy na stanowisku farmaceuty, jest ukończenie 4- letnich studiów magisterskich, po których również konieczne jest odbycie kursu pre – rejestracyjnego. Wdrożenie w Europie umowy bolońskiej, mającej na celu uzyskanie równowagi edukacyjnej na terenie starego kontynentu, 4 – letni program nauczania farmacji na brytyjskich uniwersytetach zakwalifikowany został, jako program studiów magisterskich, a do aplikacji na studia nie jest koniecznym posiadania licencjatu z dziedziny farmacji.

Należy wspomnieć o tym fakcie, gdyż w pozostałych krajach Europy programy nauczania farmacji na studiach magisterskich trwają z reguły aż 5 – 6 lat. Program nauczania farmacji, realizowany w Anglii, jest najkrótszym tego typu działaniem w Europie, umożliwiającym uzyskanie tytułu magistra farmacji (Sosabowski MH., 2003). Tym niemniej 4 – letni program kierunków farmaceutycznych w Wielkiej Brytanii spełnia kryteria ustalonych regulacji europejskich, w tym równoważności uzyskiwanych kwalifikacji zawodowych. Z tego względu mieszkańcy Unii Europejskiej, uzyskujący tytuł magistra w Wielkiej Brytanii i kończący szkolenie pre – rejestracyjne, mogą starać się o rejestrację w dowolnym kraju Unii. Większość państw członkowskich nakłada oczywiście na takiego farmaceutę dodatkowe wymogi odnośnie znajomości macierzystego języka owego kraju oraz konieczność 3 – 6 miesięcznej pracy pod nadzorem doświadczonego farmaceuty, przed uzyskaniem pełni praw zawodu. Z kolei obywatele spoza Unii Europejskiej, zarejestrowani jako farmaceuta w danym kraju, nie mogą automatycznie ubiegać się o rejestrację w innym państwie Unii, gdyż przepisy dotyczące wzajemnego uznawania zdobytych kwalifikacji przez kraje wspólnoty odnoszą się jedynie do obywateli Unii Europejskiej (Chamberlain J., 2008; Willis S, 2006).

 

W Wielkiej Brytanii istnieją pewne ustalone ramy czasowe, podczas których student musi zrealizować i zaliczyć program studiów farmaceutycznych. Większość uniwersytetów brytyjskich wymaga od uczniów realizacji owego programu w ciągu 6 lat od rozpoczęcia nauki. W tych przedłużonych ramach czasowych uwzględnione są wszelkie nieprzewidywane zdarzenia losowe, takie jak choroby, ciąża, czy też konieczność powtarzania pewnych części materiału. Argumentem przemawiającym za ustaleniem maksymalnie 6 letnich ram nauczania jest fakt, iż materiał dydaktyczny realizowany w trakcie pierwszych lat studiów przestaje być aktualny po średnio 3 latach. Zaznaczyć należy jednak, iż omawiany okres nie jest wymogiem obligatoryjnym, toteż limit ten nie występuje w programach wszystkich uczelni farmaceutycznych w Wielkiej Brytanii. Jednocześnie studenci nie są zobligowani do odbycia szkolenia pre – rejestracyjnego natychmiast po ukończeniu studiów farmaceutycznych. W związku z tym student, który ukończył 4 – letnie studia na wydziale farmaceutycznym może rozpocząć szkolenie w czasie późniejszym.

Spotykano się już z przypadkami studentów, którzy rozpoczynali szkolenie pre – rejestracyjne nawet po 10 lat od ukończenia studiów (Sosabowski MH., 2008). Rozważa się jednak konieczność wprowadzenia wymogu rozpoczęcia  pre - rejestracji w terminie 3 lat od ukończenia studiów farmaceutycznych. Wymóg ten nie jest jednak nadal regulowany żadnymi aktami prawnymi. Po 12 – miesięcznym szkoleniu pre – rejestracyjnym absolwent przystępuje do egzaminu państwowego. Pozytywne jego zaliczenie umożliwia farmaceucie rozpoczęcie pracy na samodzielnym stanowisku w aptece. Studenci farmacji mogą podejść do egzaminu trzykrotnie, tym niemniej w przypadku negatywnej oceny po drugiej próbie zmuszeni są do odbycia dodatkowego 12-miesięcznego szkolenia.

Brytyjski student farmacji zostaje więc pełnoprawnym farmaceutą po ukończeniu 4 – letnich studiów magisterskich oraz rocznego szkolenia praktycznego w miejscu pracy, ukończonego zaliczonym egzaminem państwowym. Zaznaczyć należy, iż przed październikiem 2007 r., maksymalna przerwa pomiędzy rozpoczęciem studiów, a rejestracją w Królewskim Towarzystwie Farmaceutycznym Wielkiej Brytanii wynosiła 11 lat. Sytuacja zmieniła się jednak wraz z wprowadzeniem regulacji europejskich umożliwiających nauczanie także w systemie zaocznym. Przed rokiem 2007 studenci farmacji musieli uczęszczać na studia w systemie dziennym, przez co najmniej 4 lata.

Po tej dacie zapisy zmieniono na równowartość, co najmniej 4 lat studiów, w pełnym wymiarze godzin. Inną opcją uzyskania uprawnień i możliwości rejestracji w Królewskim Towarzystwie Farmaceutycznym Wielkiej Brytanii jest tzw. Program Akredytacji Farmaceutów Zagranicznych OSPAP (ang.: Overseas Pharmacist Accreditation Program). Odpowiednio wykwalifikowani farmaceuci spoza Unii Europejskiej mogą aplikować do rejestracji w Wielkiej Brytanii właśnie za pośrednictwem tego programu. Praktykujący w zawodzie farmaceuci, mający pozwolenie na pracę na terenie Unii Europejskiej, spełniający kryteria językowe i programowe odnośnie ukończonych studiów, kierowani są na jeden z 4 uniwersytetów prowadzących program OSPAP. Są to roczne studia podyplomowe, których ukończenie umożliwia odbycie rocznego kursu pre – rejestracyjnego i ubiegania się o rejestrację w Królewskim Towarzystwie Farmaceutycznym Wielkiej Brytanii.

W przypadku tej ścieżki schemat działań uprawniających do podjęcia pracy jako samodzielny farmaceuta przedstawiony został na rycinie 30 (http://www.pharmacyregulation.org/becoming-a-pharmacist)

  

• Brytyjski program nauczania farmacji

 

Każda ze wspomnianych powyżej szkół prowadzących studia na kierunku farmaceutycznym przyjmuje rocznie średnio 150 studentów na studia magisterskie. Łatwo więc oszacować iż rocznie Wielka Brytania zapewnić musi około 3300 miejsc pracy dla wykształconych farmaceutów (na 60 milionów mieszkańców wysp). Dodatkowo, każdego roku program OSPAP kończy około 120 farmaceutów zagranicznych . W chwili obecnej, studenci brytyjscy mogą jednoczasowo aplikować na maksymalnie 5 kierunków, na tych samych lub różnych uczelniach.

W przypadku uczelni medycznych, student może składać wniosek o przyjęcie jedynie na 4 kierunki medyczne oraz 1 nie związany z medycyną. Dominująca większość brytyjskich studentów farmacji aplikuje jednak jedynie na kierunek farmaceutyczny (Willis S., 2006), co jest faktem znaczącym i wskazuje, iż dla większości przyszłych farmaceutów obrany zawód był pierwszym i jedynym wyborem. Uniwersytety prowadzące kierunki farmaceutyczne przyjmują corocznie średnio 8 – 10 podań kandydatów/ na 1 miejsce studiów magisterskich. Uwzględniając, iż każdy kandydat może jednocześnie aplikować do 4 innych szkół, szacować można, iż corocznie jest około 10,000 chętnych na zdobycie jednego z 3,300 miejsc na kierunkach farmaceutycznych w Wielkiej Brytanii.

Ukończenie rocznego kursu Akredytacji Farmaceutów Zagranicznych OSPAP -> 12 – miesięczne szkolenie pre – rejestracyjne -> Egzamin państwowy -> Kontrola zdrowia i uwarunkowań osobowych do wykonywania zawodu -> Możliwość rejestracji, jako farmaceuta

 Ryc30. Schemat działań umożliwiających rejestrację w Naczelnej Radzie Farmaceutycznej jako farmaceuta (za: http://www.pharmacyregulation.org/sites/default/files/GPhC_Future_Pharmacists.pdf)

  

• Kwalifikacje wstępne dla kandydatów na farmaceutów

  

Wstępne kryteria kwalifikacji dla kandydatów na studia farmaceutyczne różnią się jedynie nieznacznie, w zależności od uniwersytetu. Wiodącym kryterium przyjęcia na studia jest wynik egzaminu państwowego, uzyskanego na zakończenie szkoły średniej, na poziomie zaawansowanym, tzw. A – level. A – levels jest końcowym egzaminem zdawanym przez absolwentów w wieku 18 lat. Z reguły kandydaci na farmaceutów powinni na tym egzaminie zdawać 3 przedmioty, takie jak: chemia, matematyka i biologia. Z reguły szansę na przyjecie na wydział farmaceutyczny mają kandydaci uzyskujący najwyższą notę ze wszystkich wymienionych kierunków, ewentualnie jedną notę maksymalną i dwie dobre. Zaznaczyć należy, iż egzamin końcowy z chemii jest obowiązkowy dla aplikacji na studia farmaceutyczne. Należy także zaznaczyć, iż większość brytyjskich uniwersytetów kształcących na wydziałach farmaceutycznych wymaga, aby kandydaci osiągnęli pozytywny wynik egzaminu wstępnego, tzw. entry requirements (Making pharmacy education fit for the future, 2008; Sosabowski MH., 2003). Egzamin ten jest nieobowiązkowy, co oznacza, iż nie został wpisany w ministerialne wymagania dla studentów kierunku farmacja.

Tym niemniej większość brytyjskich uniwersytetów oferujących studia farmaceutyczne organizuje tego typu egzaminy wstępne. Z uwagi na brak odgórnych ustaleń odnośnie egzaminu, jego kryteria nie są ujednolicone i zależą od danej uczelni. Najczęściej egzamin wstępny składa się ze skompilowanych pytań z dziedzin: chemii, biologii, matematyki, fizyki oraz ewentualnie dodatkowego przedmiotu do wyboru. Wszystkie pytania z wymienionych dziedzin ustalone są na określonym, wysokim poziomie trudności, z reguły A. Jeśli przewidziany jest również egzamin ze znajomości języka angielskiego, pytania charakteryzują się z reguły niższym stopniem trudności, jednak nie niższym niż poziom C. 

Zaznaczyć należy, iż szkolnictwo wyższe w Wielkiej Brytanii umożliwia również studentom możliwość kształcenia na dwóch partnerskich uniwersytetach (tzw. MPharm 2+2).  Student, który zdecyduje się na tą formę kształcenia, przez pierwsze dwa lata kształci się na uniwersytecie partnerskim jednego z brytyjskich uniwersytetów, a  ostatnie dwa lata studiuje na uniwersytecie w Wielkiej Brytanii. Tą ciekawą, międzyuczelnianą współpracę w zakresie kształcenia przyszłych farmaceutów oferują obecnie:

 

• University of Nottingham, we współpracy z University of Nottingham Malaysia Campus, Malaysia
• University of Sunderland we współpracy z SEGI University College, Malaysia
• University of Strathclyde we współpracy z International Medical University (IMU), Malaysia
• Cardiff University we współpracy z Taylors University College Malaysia (niepełna akredytacja).

Student kształcący się na dwóch partnerskich uniwersytetach jest oczywiście uprawniony do wzięcia udziału w szkoleniu pre – rejestracyjnym na uniwersytecie brytyjskim, jak również mogą przystąpić do egzaminu państwowego uprawniającego do wykonywania zawodu farmaceuty.

Pozostałe kryteria kwalifikacji na studia farmaceutyczne są raczej dowolne, tym niemniej badania prowadzone w 2008 roku wskazywały, iż 15 – 20% osób przyjętych na studia magisterskie posiadało już licencjat z zakresu farmacji. Kandydaci na studia farmaceutyczne bardzo często kończyli szkoły średnie z wyróżnieniem (około 60% przyjętych). Praktyki odnośnie indywidualnych rozmów przeprowadzanych z kandydatami na kierunki farmaceutyczne, również zależą od uczelni. Część szkół kładzie olbrzymi nacisk na wrażenie wywarte przez aplikującego na członkach komisji i uwzględnia ten element w procesie rekrutacji. Inne uczelnie zrezygnowały z kolei z etapu rozmowy, zakładając iż kilkunastominutowe spotkanie nie dostarcza dodatkowych, istotnych informacji o zdolnościach i uwarunkowaniach kandydata na farmaceutę, ponad te zawarte już w składanym podaniu, referencjach oraz uzyskanych ocenach. Co więcej, ilość czasu która przeznaczana jest na rozmowy z kandydatami, a następnie na dodatkową ich ocenę jest znacząca, a sam proces selekcji opartej na rozmowie nacechowany subiektywną oceną osoby prowadzącej spotkanie.

Z powyższych względów w chwili obecnej obserwuje się trend zmierzający w kierunku włączenia pisemnego egzaminu, jako istotnej części kryterium naboru na studia farmaceutyczne. Kolejnym kryterium ocenianym podczas przyjmowania kandydatów na uczelnie farmaceutyczne oraz program OSPAP jest zdolność do wykonywania zawodu farmaceuty. ­­Mimo, iż formalnie zadaniem uniwersytetów w procesie kształcenie jest dostarczanie niezbędnych kwalifikacji naukowych, a rolą Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii dopilnowanie prawidłowości formalnych podczas rejestracji (w tym również uwarunkowań kandydata do pracy w zawodzie farmaceuty), nieetycznym jest przyjęcie na studia kandydata, niezdolnego do aktywnej pracy w zawodzie. Jasnym jest, iż kandydat taki zostanie podczas procesu rejestracji zdyskwalifikowany ze względu na niezdolność do wykonywania zawodu farmaceuty. ­­­

Z tego względu podjęto decyzję, iż każdy uniwersytet, prowadzący edukację w kierunku farmaceutycznym jest zobowiązany do upewnienia się, iż kandydat nie cierpi z powodu niepełnosprawności lub choroby, uniemożliwiającej proces późniejszej rejestracji. Koniecznym jest dodatkowe potwierdzenie kwestii niekaralności kandydata na farmaceutę. Królewskie Towarzystwo Farmaceutyczne jasno sprecyzowało swoje oczekiwania, co do aktywnej roli uczelni w kontroli uwarunkowań do pracy w zawodzie, oferując jednocześnie swoją pomoc w przypadkach spornych lub granicznych (ze względu na ustalone kryteria włączenia). Podobnie, Towarzystwo współuczestniczy w podejmowaniu decyzji odnośnie osoby studenta, który utracił status niekaranego, zachorował lub stał się osobą niepełnosprawną w toku studiów

  

• Koszty kształcenia na kierunku farmaceutycznym

 

Studia na wyższej uczelni są w Wielkiej Brytanii płatne. Jeszcze nieco ponad 30 lat temu to rząd brytyjski pokrywał koszty edukacji wyższej wszystkich kandydatów spełniających określone kryteria. Co więcej – wypłacany był studentom także zasiłek na poczet pokrycia kosztów zakwaterowania i wyżywienia w trakcie studiów. Jedynie obywatele spoza Wielkiej Brytanii musieli pokrywać pełne koszty nauki na tamtejszych uniwersytetach. Wprowadzono jednak zmianę w przedstawionym schemacie, polegającą na konieczności opłaty czesnego przez studenta, lecz finansowaniu kosztów utrzymania na zasadzie nieoprocentowanej pożyczki z rządowego funduszu pożyczkowego. Koszty były te przez absolwenta spłacane dopiero po ukończeniu szkoły i zdobyciu pracy, z określonym uposażeniem finansowym. Mniej więcej w tym samym czasie wzajemne porozumienie i regulacje krajów Unii Europejskiej umożliwiły obywatelom Unii bezpłatne studiowanie na terenie całej Unii. 

Kilkanaście lat temu rząd brytyjski wprowadził natomiast dotowaną opłatę za czesne, równą dla wszystkich obywateli Wielkiej Brytanii i Unii Europejskiej wynosząca 1000 funtów rocznie, płatną podczas procesu rejestracji na danym uniwersytecie. 3 lata temu system ten skomplikował się jednak, gdyż wprowadzono opłatę tzw. wyrównującą (top – up fee). Opłata dla uczelni w wysokości 1000 funtów została wówczas zlikwidowana, lecz w zamian uczelnie otrzymały uprawnienia do pobierania opłaty w wysokości do 3000 funtów rocznie. Kwota ta spłacana była przez studentów po ukończeniu szkoły oraz uzyskaniu stałego zatrudnienia z przynajmniej progową pensją.

Ustalenia te odnosiły się do obywateli Wielkiej Brytanii i Unii Europejskiej. W 2008 roku rząd brytyjski wprowadził regulacje, ustalające, iż czesne w wysokości maksymalnie 3000 funtów rocznie obowiązuje jedynie w przypadku pierwszego kierunku studiów. Z tego względu, absolwent chcący podjąć studia na kolejnym kierunku studiów pokryć musi całościowe koszty nauki, średnio 8000 – 10000 funtów rocznie. Zmiana ta odnosiła się do wszystkich kierunków, za wyjątkiem pielęgniarstwa, pedagogiki i medycyny. Wymienione kierunki są bowiem finansowane z innych niż pozostałe departamentów rządowych (Bates IP., 2005; Turnitin Homepage, 2008; Duggan C., 2007). Podjęcie studiów magisterskich na wydziale farmacji, jako drugim kierunku podlega konieczności pełnej opłaty, jako że kierunek ten finansowany jest bezpośrednio przez Rada Finansowania Szkolnictwa Wyższego w Anglii HEFCE, a nie bezpośrednio z autonomicznych wydziałów rządowych (jak ma to miejsce w przypadku medycyny, pielęgniarstwa i pedagogiki).

 

• Brytyjski program studiów farmaceutycznych

 

Wszystkie uczelnie nadające tytuł magistra farmacji posiadają akredytację Królewskiego Stowarzyszenia Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii, przyznawaną/ odnawianą z reguły, co 5 lat. Programy studiów magisterskich oceniane są w oparciu o listę 50 kryteriów związanych m.in. ze środowiskiem i zarządzaniem oraz dalsze 51 kryteriów odnośnie treści programowych. Wytyczne te są w znacznej mierze oparte o wytyczne europejskie odnośnie nauczania. Do wytycznych ogólnych odnośnie zarządzania zaliczyć można następujące wytyczne (Chamberlain J., 2005; Wilson K., 2008; Willis S, 2006):

 

• Studenci muszą odbyć, co najmniej 3000 godziny zajęć związanych bezpośrednio z przedmiotami farmaceutycznymi w trakcie 4 – letniego toku nauczania farmacji
• Elementy programu nauczania, które przybliżają metody współdziałania i stosowania farmakoterapii powinny zajmować nie mniej niż 35% całego planu zajęć, niezależnie od rodzaju specjalizacji (wybieranej na ostatnim roku studiów)
• Przynajmniej 35% zajęć wspólnych dla wszystkich studentów bazować musi na projektowaniu eksperymentu badawczego i analizie jego wyników oraz ćwiczeniach lub badaniach obserwacyjnych, umożliwiających studentom wyciąganie własnych wniosków i spostrzeżeń
• W realizacji programu nauczania,kadra akademicka musi prawidłowo uwzględniać najważniejsze osiągnięcia naukowe i wydarzenia z dziedziny farmacji i innych, mogących nawet potencjalnie wpływać na pracę aptek
• Systematyczna ocena czy studia podyplomowe na wydziałach farmaceutycznych są prowadzone z uwzględnieniem aktualnych doniesień naukowych
• Dla zapewnienia odpowiedniej rangi, poziomu jakości i właściwego przywództwa naukowego i zawodowego, program nauczania farmacji na danej uczelni powinien być kontrolowany i oceniany przez inną, niezależną uczelnię farmaceutyczną
• Uczelnia farmaceutyczna musi zatrudniać w zespole dydaktycznym przynajmniej 1 farmaceutę, który jest profesorem lub zajmuje równorzędne stanowisko w danej jednostce
• W trakcie nauki na ostatnim roku studenci muszą przejść ocenę aktualnej wiedzy jak i zrozumienia wszelkich istotnych zmian, które zaszły w prawie farmaceutycznym i/ lub wytycznych zawodowych

 

Ze względu na konkretną zawartość merytoryczną, wymogi programowe wskazują ogólne wytyczne, takie jak przekazanie wiedzy o:

 

• Etiologii i epidemiologii najczęściej występujących chorób oraz wytycznych dotyczących terapii lekowej
• Molekularnych podstaw aktywności leków i ich oddziaływania w organizmach żywych
• Molekularnych, komórkowych, biologicznych i fizjologicznych aspektów działania leku w ustroju
• Aspektów fizyko – chemicznych leków i systemów biologicznych, z uwzględnieniem termodynamiki i kinetyki chemicznej
• Metod analitycznych, uwzględniających: przestrzeganie podstawowych zasad, ustalanie dawki, walidacja i podawanie leku
• Zasad sprzedaży i dostawy leków, z uwzględnieniem oceny i zarządzania ryzykiem w procesie
• Dostarczania pacjentom leków wraz z udzielaniem odpowiednio fachowej porady
• Wdrażanie odpowiednich kodów, standardów i systemów zarządzania ryzykiem
• Osobista odpowiedzialność farmaceuty za nieustający osobisty rozwój zawodowy

 

Jak widać, wytyczne odnośnie nauczania na kierunku farmaceutycznym mają na celu nie tylko przedstawienie studentowi rozbudowanej wiedzy z zakresu przedmiotów ścisłych, lecz przede wszystkim umożliwić mu praktyczne poznawanie klinicznych aspektów oddziaływania farmakoterapii na pacjenta (Butler R., 1988; Babbie E., 2007; Department of Business Innovation and Skills. Higher Education - Students at the Heart of the System. London: The Stationery Office; 2011; University funding slashed by £940 million, 2011; APhA-ASP/AACP-COD Task Force on Professionalism. White Paper on Pharmacy Student Professionalism, 2000; Hammer DP., 2003;67(4):1–29, American Society of Health-System Pharmacists, 2008; Roth M., 2009; American College of Clinical Pharmacy, 2009). Studenci farmacji na uniwersytetach brytyjskich otrzymują sporą dawkę praktycznej wiedzy medycznej, dzięki czemu mogą ćwiczyć rzeczywiste wykorzystanie posiadanych wiadomości teoretycznych w pracy z pacjentem.

Silnie rozbudowany aspekt kliniczny zajęć, sprawia iż absolwent owego kierunku jest praktycznie przygotowany do pełnienia medycznej opieki nad pacjentem i sprawnego współdziałania z lekarzami i pozostałymi przedstawicielami służby zdrowia w zapewnieniu jak najskuteczniejszej, bezpiecznej i efektywnej kosztowo opieki nad pacjentem. Całościowy program brytyjskich studiów farmaceutycznych ukierunkowany jest na przyszłościowe pełne wykorzystanie potencjału wiedzy posiadanej przez farmaceutów w pracy z pacjentem (Sadler DR., 1989; Yorke M., 2003; Black P., 1998; Stevenson H., 2000; Roche AM., 1996).

Brytyjski farmaceuta, jako rzeczywisty pracownik służby zdrowia, już dawno przestał być tylko sprzedawcą leków, a stał się jednym z najistotniejszych elementów opieki zdrowotnej.  Jak wspomniano, w programie dydaktycznym uczelni farmaceutycznych istotne miejsce zajmują przedmioty kliniczne i zajęcia praktyczne. Przykładowy wykaz przedmiotów farmaceutycznych na School of Chemical Sciences and Pharmacy w East Anglia przedstawiono poniżej:

 

1. Opieka farmaceutyczna i zarządzanie lekiem

 

• 2 godziny wykładów
• 6 godzin warsztatów

 

2. Choroby wewnętrzne

 

• Choroby przewodu pokarmowego – 12 godzin wykładów
• Choroby układu krążenia – 20 godzin warsztatów
• Choroby nerek – 40 godzin wykładów
• Choroby układu oddechowego - 36 godzin warsztatów
• Immunologia – 41 godzin wykładów
• Choroby zakaźne – 22 godziny warsztatów i 23 godziny wykładów
• Choroby psychiczne – 14 godzin warsztatów i 24 godziny wykładów
• Endokrynologia – 12 godzin warsztatów i 30 godzin wykładów
• Neurologia – 18 godzin warsztatów i 24 godziny wykładów
• Onkologia – 10 godzin warsztatów i 24 godziny wykładów

 3. Kompleksowe rozwiązywanie przypadków klinicznych

 

• 10 godzin szkolenia z umiejętności komunikacji interpersonalnych
• 20 godzin warsztatów praktycznych

4. Rola apteki w społeczeństwie

 

• 30 godzin wykładów
• 36 godzin warsztatów

 W trakcie 4 – letniego toku studiów, brytyjscy studenci farmacji muszą corocznie poznać około 25 nowych leków.

W tabeli 9 przedstawiono przykładowy plan przedmiotów nauczania na kierunku farmaceutycznym na uniwersytecie brytyjskim East Anglia.

 

Tabela 9. Przykładowy rozkład przedmiotów na kierunku farmacja na uniwersytecie East Anglia (The School of Pharmacy, Faculty of Science, University of East Anglia, Norwich UK NR4 7TJ)

 

Rok nauczania	Przykładowe zajęcia
I	Zawód farmaceuty i praktyka farmaceutyczna I Biochemia fizyczna Analiza farmaceutyczna i kontrola jakości Wprowadzenie do przygotowania leków Matematyka farmaceutyczna Nauka o komórkach, cyklu życiowym i genetyce Nauki biologiczno – chemiczne Pacjent, leki i zdrowie Fizjologia i farmakologia
II	Zawód farmaceuty i praktyka farmaceutyczna II Technologia farmaceutyczna Projektowanie leku i mechanizm działania leków Farmakologia obwodowego układu nerwowego i synaptyczna Terapeutyki kliniczne I: endokrynologia Metabolizm i farmakokinetyka leków Zajęcia laboratoryjne z chemii medycznej Mikrobiologia farmaceutyczna
III	Zawód farmaceuty i praktyka farmaceutyczna III Postępy w produkcji nowych leków i transporcie leków Terapeutyki kliniczne II: choroby układu krążenia, układu nefrologicznego i hepatologicznego Terapeutyki kliniczne III: przewód pokarmowy, odżywianie Terapeutyki kliniczne IV: Immunologia/ choroby układu oddechowego Terapeutyki kliniczne V: choroby zakaźne, choroby skóry Terapeutyki kliniczne VI: Centralny układ nerwowy: zaburzenia organiczne i ból Umiejętności badawcze
IV	Zawód farmaceuty i praktyka farmaceutyczna IV Terapeutyki kliniczne VII: Psychiatria Terapeutyki kliniczne VIII: Onkologia Umiejętność zarządzania apteką Specjalne tematy farmaceutyczne (2 do wyboru) Farmaceutyczny projekt badawczy

 

Przedstawiony powyżej przykładowy program nauczania stanowi typowy „planer” zajęć na brytyjskich wydziałach farmaceutycznych. Programy uczelni są bardzo zbliżone, choć nie na tyle identyczne, aby umożliwiać studentom bezproblemowy transfer międzyuczelniany. Standardowy plan nauczania 1 roku obejmuje chemię, matematykę, biologię i fizjologię, wraz z wprowadzeniem do praktyki aptecznej i pewnymi wytycznymi odnośnie posiadania niezbędnych umiejętności naukowych i badawczych. Studenci mają również wizyty w szpitalu i/ lub aptece otwartej. Na drugim i trzecim roku pojawia się matematyka i chemia w ujęciu medycznym, zajęcia ze sporządzania wyrobów leczniczych, chemia analityczna, systemy farmakologiczne i lecznicze, w tym praktyka w aptece. Znaczna część programu nauczania obejmuje pewną formę zajęć empirycznych i wypełniania dziennika ćwiczeń.

Ćwiczenia praktyczne zajmują z reguły około 1 tygodnia w 1, 2 i 3 roku szkolnym. Na ostatnim roku studenci przygotowują z kolei rozszerzony projekt badawczy, który musi uwzględniać umiejętność przygotowania, analizy i interpretacji nowych danych, a opcjonalnie także dogłębnej analizy wybranych tematów.

Dzięki przedstawionemu programowi nauczania, studenci brytyjscy są doskonale przygotowani do realizacji usług opieki farmaceutycznej w praktyce. Posiadają nie tylko posiadają obszerną wiedzę z zakresu etiologii, przebiegu i leczenia chorób, lecz również wszechstronne przygotowanie do pracy z pacjentem. W brytyjskim programie nauczania znaleźć można chociażby szkolenie umiejętności samodzielnego i praktycznego rozwiązywania problemów klinicznych, jak i doskonalenie umiejętności komunikacji interpersonalnej. Charakteryzowany program dydaktyczny jest doskonałym przykładem toku nauczania, umożliwiającego studentowi farmacji podjęcie pracy zawodowej, jako pełnowartościowy przedstawiciel zintegrowanej służby zdrowia.

Farmaceuta kończący naukę na brytyjskiej uczelni staję się uznanym specjalistą z zakresu chemii i biologii medycznej, posiadając szeroki zasób wiedzy z zakresu:

 

• składu produktów leczniczych
• technik i metod produkcji środków leczniczych
• mechanizmu działania określonych produktów leczniczych na ludzki organizm
• zastosowania określonych produktów leczniczych w terapii wybranych jednostek chorobowych

 

System nauczania farmacji w kraju, gdzie sprawowanie opieki farmaceutycznej jest podstawową aktywnością farmaceuty, musi zapewniać, iż absolwent posiadał wystarczający zasób interdyscyplinarnej wiedzy, nie tylko z zakresu farmacji, lecz również medycyny, biologii i chemii. Farmaceuta musi posiadać bogate zaplecze merytoryczne, dające mu pewność, iż proponowana przez niego terapia lekowa zapewni pacjentowi maksymalną skuteczność leczenia, przy jednoczesnym bezpieczeństwie, a w konsekwencji jak najszybszy powrót do zdrowia lub poprawę aktualnego stanu zdrowia.

Studia magisterskie na wydziale farmaceutycznym umożliwiają przyswojenie szerokiej wiedzy teoretycznej i praktycznej, z zakresu przedmiotów łączących nauki ścisłe i stricte medyczne. Podkreślić należy raz jeszcze, iż brytyjskie uczelnie farmaceutyczne nakładają wielki nacisk na zdobycie praktycznej umiejętności rozmowy z pacjentem.

Rozpatrywane całościowo studia na kierunku farmaceutycznym doskonale przygotowują angielskiego farmaceutę do odgrywania wiodącej roli w ochronie zdrowia.

W konsekwencji, praca farmaceuty na wyspach brytyjskich jest wysoce ceniona przez społeczeństwo, jako zajęcie pełnione przez osoby, które łączą posiadanie bogatej interdyscyplinarnej wiedzy naukowej z praktycznymi umiejętnościami udzielania pacjentom skutecznej pomocy (Chisholm M., 2006; Nelson AA., 1981; Duke L., 2005; Poirier T., 2007; Poirier TI., 2009; Schafheutle EI., 2012; Arkell S., 2012). Przyszli farmaceuci są bowiem przez okres całych studiów przygotowywani do udzielania pacjentom pierwszej pomocy medycznej, zarówno w procesie farmakologicznego leczenia chorób, profilaktyki oraz nadzorowania i monitorowania farmakoterapii przez cały okres jej trwania. 

Konkludując, brytyjski program nauczania farmacji jest połączeniem:

 

• wiedzy teoretycznej wykładanej na bardzo wysokim poziomie
• wiedzy praktycznej dotyczącej składu i sposobów produkcji środków leczniczych
• praktycznej nauki zawodu farmaceuty

 

Coraz częściej brytyjskie uniwersytety i szkoły prowadzące nauczanie na kierunku farmaceutycznym, uzupełniają programy nauczania o dodatkowe elementy dydaktyczne, mające umożliwić przyszłym absolwentom jeszcze lepszą realizację misji zawodu. Przykładowo, wspomniany już Uniwersytet of East Anglia wprowadza do zajęć obowiązkowych, przewidzianych w prawodawstwie, takie elementy jak:

 

• Nauczanie o badaniach naukowych (Research-led teaching) – Są to zajęcia poświęcone najnowszym odkryciom i trendom we współczesnej medycynie. Celem tego typu zajęć jest zapewnienie, iż przyszli farmaceuci posiadać będą rzeczywistą i aktualną wiedzę odnośnie innowacyjnych odkryć medycznych, zwłaszcza nowatorskich technik obrazowania, diagnozowania i leczenia choroby. Posiadanie wiadomości tych jest farmaceucie niezbędne dla prowadzenia realnej współpracy ze środowiskiem lekarskim, jak również sprawowania opieki nad pacjentami poddawanymi innowacyjnym terapiom.
• Zajęcia z profesjonalnych zachowań (professional placement) - Są to zajęcia poświęcone wytycznym profesjonalnego zachowania, zarówno podczas pracy w aptece jak i podczas współpracy farmaceuty z:

 

1. - lokalną społecznością
2. - lekarzami
3. - pozostałym personelem medycznym
4. - pracownikami szpitali
5. - przychodniami zdrowia, oferującymi świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej
6. - aptekami ogólnodostępnymi
7. - aptekami szpitalnymi
8. - firmami farmaceutycznymi

 

Opisywane zajęcia prowadzone są już od pierwszego roku studiów, dzięki czemu absolwent kierunku farmacja jest doskonale przygotowany do sprawowania opieki nad pacjentem i współdziałania z innymi dostawcami służby zdrowia.

 

• Nauczanie wielokierunkowe (Inter-profesional learning) – Są to zajęcia poświęcone w pełni aktywnościom ukierunkowanym na pacjentów. Studenci są szkoleni, w jaki sposób udzielać pacjentom pomocy i porad, czyli jak najlepiej realizować wytyczne opieki farmaceutycznej. Istotnym jest, iż opisywane zajęcia prowadzone są przede wszystkim w postaci praktycznych warsztatów, zarówno przez samych farmaceutów jak i przedstawicieli pozostałych zawodów medycznych. W zajęciach tych poza studentami farmacji uczestniczą najczęściej studenci pielęgniarstwa i położnictwa, fizjoterapii, medycyny oraz terapii zajęciowych, czyli studenci psychologii.

 

Dodatkowym novum w nauczaniu na brytyjskich kierunkach farmaceutycznych jest coraz częściej obserwowane:

 

• wdrażanie nowatorskich metod nauczania, takich jak praktyczne rozwiązywanie określonych problemów, studium przypadku (case study), planowanie opieki farmaceutycznej i in.
• Wdrażanie innowacyjnych metod oceny umiejętności studenta, uwzględniających dotychczas zdobyte umiejętności, rozwój (ewaluację) posiadanych umiejętności czy też ocena umiejętności klinicznych i doświadczenia klinicznego

 

Jak wielokrotnie podkreślano w niniejszej pracy, studia farmaceutyczne w Wielkiej Brytanii są bardzo wymagającym i trudnym kierunkiem. Tym niemniej, zawód farmaceuty cieszy się tu prestiżem i poważaniem społecznym, stwarzając możliwości ciekawego i intratnego rozwoju zawodowego. Po ukończeniu nauki na rynku istnieją bardzo dobre możliwości pracy i rozwoju kariery zawodowej. W Wielkiej Brytanii farmaceuci uczulani są na konieczność ciągłej aktualizacji posiadanej wiedzy i systematycznego rozwoju zawodowego. Znaczna część uniwersytetów szkolących na kierunkach farmaceutycznych, oferuje również zróżnicowane tematycznie kursy dodatkowe oraz specjalizacje z zakresu farmacji.

Do często wybieranych specjalizacji i kursów uzupełniających oferowanych przez brytyjskie uniwersytety zaliczyć należy (The School of Pharmacy, Faculty of Science, University of East Anglia):

 

• nowoczesne systemy dostarczania i rozdysponowania produktów leczniczych,
• syntezowanie nowych leków w terapii chorób neurologicznych
• odkrycia medyczne wspomagające i ułatwiające leczenie pacjentów

 

Farmaceuci brytyjscy z uwagi na posiadaną wiedzę, praktyczne umiejętności interpretacji danych klinicznych i umiejętność postępowania z pacjentem mogą znaleźć zatrudnienie w wielu jednostkach służby zdrowia, takich jak:

 

• apteki szpitalne
• oddziały szpitalne
• przychodnie lekarskie, udzielające świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej
• laboratoria farmaceutyczne
• firmy farmaceutyczne
• apteki ogólnodostępne
• wydziały farmaceutyczne na uniwersytetach medycznych

 

Przyszły farmaceuta ma wysoce zróżnicowane możliwości wyboru specyfiki przyszłego miejsca pracy. Daje to farmaceutom realne możliwości dostosowania planowanej kariery zawodowej do upodobań, ambicji i potrzeb. Pomocna w wyborze jest znaczna liczba zajęć o charakterze praktycznym, podczas której studenci towarzyszą w pracy doświadczonemu farmaceucie. Umożliwia to studentom zapoznanie się z różnymi aspektami pracy w zawodzie farmaceuty – czy to w aptece otwartej, szpitalnej czy też na oddziałach szpitala.

Jest to niezwykle istotne, gdyż taki rozkład zajęć umożliwia kandydatom na przyszłych farmaceutów ustalenie gradacji zainteresowań, odnośnie poszczególnych elementów pracy farmaceuty (które zadania interesują ich najbardziej a jakie zdecydowanie mniej) już na początku kariery zawodowej. Absolwenci studiów farmaceutycznych mają oczywiście także możliwość rozpoczęcia własnej działalności farmaceutycznej, otwierając aptekę ogólnodostępną.

Wspomnieć należy, iż brytyjskie szkolnictwo wyższe intensywnie wspiera studentów farmacji w wyborze odpowiedniej ścieżki zawodowej i zdobyciu niezbędnego doświadczenia jeszcze przed ukończeniem studiów. Doskonałym tego przykładem jest możliwość nauki w systemie tzw. „sandwich”, oferowana przez część uniwersytetów, szkolących w zakresie farmacji. Student decydujący się na tę opcję może przerwać studiowania farmacji po ukończeniu 3 pierwszych lat i podjąć pracę związaną z profesją farmaceutyczna na okres 6 – 12 miesięcy. Po tym okresie zobowiązany jest wrócić na uczelnię i ukończyć studia. Okres praktyki zawodowej zaliczany jest się do szkolenia pre – rejestracyjnego, tym niemniej zasadniczym celem programu jest praktyczne poznanie przedmiotów wykładanych na uniwersytecie.

  

• Część praktyczna brytyjskiego programu studiów farmaceutycznych

 

W formalnych zapisach odnośnie brytyjskiego szkolnictwa wyższego na kierunku farmacja nie ma wymogów realizacji zajęć praktycznych czy też staży klinicznych. Tym niemniej, jak uprzednio wspomniano, większość szkół oferuje przynajmniej 1 tydzień tego typu zajęć praktycznych przez 4 lata studiów, a coraz częściej obserwuje się tendencje do wydłużania czasu staży praktycznych nawet do 4 tygodni. Zaznaczyć należy, iż to właśnie staże kliniczne przysporzyły największych problemów liderom programowym farmacji w ciągu ostatnich lat. Przyczyną tego był fakt, iż szpitale i część aptek wymagało, aby wszyscy studencie biorący udział w praktykach zostali dokładnie skontrolowani pod kątem niekaralności w rejestrze karnym Wielkiej Brytanii.

W rejestrze tym uwzględniane są również stosunkowo drobne przewinienia, takie jak np. kradzieże w sklepach, których część osób dopuściła się w wieku lat kilkunastu czy też zakłócanie porządku publicznego. W tych przypadkach konieczna była kłopotliwa kontrola i ocena, czy kontakt studentów z pacjentami nie będzie stwarzał jakiegokolwiek zagrożenia dla tych ostatnich. Dodatkowymi kryteriami dopuszczenia do praktyk klinicznych były wytyczne zdrowotne np. wykonanie określonych szczepień itp. Z uwagi na stosunkowo nagłe wprowadzenie omawianych zaostrzeń i regulacji, uczelnie stanęły przed nie lada problemem, zwłaszcza w stosunku do studentów farmacji ostatnich lat, którzy nie byli odpowiednio przygotowani i nie spełniali części wytycznych.

Dodatkową komplikacją w realizacji zajęć o charakterze praktycznym na kierunku farmaceutycznym był fakt, iż znaczna część autorytetów z zakresu służby zdrowia pobierała opłatę za zapewnienie studentom możliwości zebrania praktycznych doświadczeń klinicznych. Średnio wynagrodzenie takie oscylowało w granicach 50 funtów za jednego studenta/ dzień zajęć praktycznych. Taka wysokość wymaganych świadczeń uzależniona była przede wszystkim od pogarszających się warunków ekonomicznych i wydolności finansowej szpitali, lecz także faktem, iż rząd finansował praktyki studentów medycyny i pielęgniarstwa, lecz nie farmacji. Z tego względu uniwersytety stanęły przed decyzją, czy finansować tego typu zajęcia kosztem innych form nauczania np. warsztatów laboratoryjnych. Pewnym usprawiedliwieniem dla faktu ograniczania ilości zajęć praktycznych w szpitalach czy tez aptekach jest fakt, iż wszystkie farmaceutyczne uniwersytety brytyjskie zatrudniają wykładowców praktyków, aktywnie pracujących w wyuczonym zawodzie. Wykładowca taki spotyka się ze studentami farmacji przynajmniej 1 dzień w tygodniu i prowadzi z grupą analizę przypadków klinicznych.

Jak wspominano, ocena studenta na kierunkach farmaceutycznych opiera się przede wszystkim o wyniki pisemnych egzaminów teoretycznych oraz zaliczeniach ćwiczeń, obejmujących interpretację danych klinicznych czy też pisanie raportów. Student farmacji musi również przygotować projekt naukowy, będący istotną częścią oceny praktycznej – stanowi on około 15 – 20% uzyskanej noty.

Ocena posiadanych przez studenta kompetencji odbywa się z reguły za pomocą tzw. dziennika studenta (portfolio), w który wymienione są opanowane przez niego umiejętności kliniczne (np. zbieranie wywiadu odnośnie przyjmowanej przez pacjenta farmakoterapii, mierzenie ciśnienia krwi i in.). Są to proste do oceny umiejętności, a ich ocena przeprowadzana jest przez odpowiednio wykwalifikowaną osobę, przykładowo farmaceutę kierującego praktykami klinicznymi. Większość szkół przeprowadza także strukturalne badania kliniczne, w których studenci stają przed licznymi sytuacjami klinicznymi, w których rolę pacjenta prezentującego określone objawy odgrywają bądź aktorzy bądź ochotnicy. Studentom zadawane są wówczas zadania, które muszą ukończyć w stosunkowo krótkim czasie (około 10 – 15 minut).

Tego typu testy są przeprowadzane dla oceny posiadanych kompetencji, które student może posiadać lub nie (ocena jest jednoznaczna – zdał lub nie zdał).  Tym niemniej w trakcie oceny posiadane umiejętności są również oceniane stopniowo, a ilość uzyskanych punktów znajduje odzwierciedlenie w ocenie końcowej studenta. Zaliczenie zadań z dziennika studenckiego jest niezbędne dla przejścia na kolejny rok studiów oraz ukończenia szkoły.

W porównaniu z programami studiów farmaceutycznych w innych krajach Europy, uniwersytety brytyjskie wyróżniają się niezwykle rozbudowanym i jednocześnie zrównoważonym programem teoretycznym i praktycznym. Jest to istotnym powodem, dzięki któremu opieka farmaceutyczna w angielskich aptekach jest utrzymywana na tak wysokim poziomie. Brytyjskim studentom przekazywana jest nie tylko bazowa wiedza teoretyczna, lecz także wiedza doświadczalna i praktyki kliniczne. Dzięki temu po zakończeniu  4-letniego programu kształcenia, absolwent brytyjskiej farmacji jest doskonale przygotowany do prowadzenia zarówno apteki otwartej jak i leczenia klinicznego w szpitalu. Tym właśnie szkoły brytyjskie odróżniają się od innych uczelni europejskich, w których główny aspekt kształcenia farmaceuty koncentruje się wyłącznie na naukowych aspektach zawodu.

Raz jeszcze przypomnieć należy, iż studia farmaceutyczne w Wielkiej Brytanii stanowią najkrótszy program edukacyjny w Europie (w pozostałych krajach europejskich nauka farmacji trwa 5 – 6 lat), a mimo to wiedza i umiejętności absolwentów są bardzo wysokie. Wymienione względy są również powodem ciągle rosnącego zadowolenia samych studentów brytyjskich z otrzymywanej wiedzy i doskonałego przygotowania do zawodu (Ende J., 1983; Veloski J., 2006; Jamtvedt G., Watson MC., 2009; Laaksonen R., 2010; Sonthisombat P., 2008; National Student Survey: 2006-2010, Ferguson P., 2011; Chanock K., 2000;  Lillis T., 2001; Shute VJ. , 2008; Moorhead R., 2004; Nicol DJ., 2006; Hattie J., 2007;National Student Survey, 2011.; Brown J., 2007; Archer JC., 2010; Higgins R., 2002; Dobbie A., 2005; Rowe AD., 2008; Perera J., 2008).

 

• Zdobywanie praktyki zawodowej po studiach - proces rejestracji, jako farmaceuta

 

Każdego roku w Wielkiej Brytanii około 2000 farmaceutów kończy szkolenie pre – rejestracyjne. Nieustannie otwierają się nowe szkoły oferujące kształcenie na kierunku farmaceutycznym, a zainteresowanie wśród brytyjskich kandydatów na studentów rośnie każdego roku. Na rycinie 31 przedstawiono przykładowo liczbę brytyjskich studentów farmacji, którzy ukończyli studia na przełomie 2009/2010 roku, w poszczególnych rejonach Wielkiej Brytanii.

 

Absolwenci są wybierani przez pracodawców na szkolenie pre – rejestracyjne według ustalonych kryteriów. Kryterium wyboru stanowią z reguły uzyskane na studiach oceny, posiadane referencje oraz wrażenie pracodawcy z rozmowy kwalifikacyjnej przeprowadzonej z kandydatem. Liczba placówek w Wielkiej Brytanii w których może się odbyć staż pre – rejestracyjny jest wystarczająca dla zaspokojenia potrzeb absolwentów farmacji. Podstawowym problemem jest jednak fakt, iż nie wszyscy pracodawcy oferują możliwość odbycia takiego stażu w każdym kolejnym roku, przez co zdobycie miejsca szkolenia staje się dla studentów coraz trudniejsze. Z tego względu trwają prace nad możliwością odbycia choć części szkolenia w systemie zdalnym on – line (Pharmacy Board of Victoria, 2004; Burton S., 2002; Swan K.; 2003; Chung U., 2003; Hunter TS., 2003;Littleton K., 2004; Hedberg JG., 2003; Conrad D., 2005; Oliver M., 1993; Wu D. , 2004; Mazzolini M., 2007;Nestel D., 2007; Beaudin B., 1999).

Wdrażanie nowych rozwiązań jest koniecznością, gdyż już w chwili obecnej przewiduje się, (jeżeli opisywany trend się utrzyma), iż trudności ze znalezieniem pracy będą dotyczyły już farmaceutów  na etapie szkolenia pre – rejestracyjnego. Co więcej, część absolwentów ze słabszymi notami ukończenia studiów, może w ogóle nie znaleźć miejsca do odbycia szkolenia. Jest to zjawisko w pewnym sensie korzystne, gdyż nastąpi naturalna selekcja najlepiej przygotowanych farmaceutów. Z drugiej jednak strony obserwowane na rynku trudności wpłyną ostatecznie na spadek zainteresowania zawodem farmaceuty, co negatywnie odbije się na rynku aptecznym. Paradoksalnie, mimo trudności w zabezpieczeniem miejsc stażu, już w chwili obecnej pracodawcy raportują problemy z pozyskiwaniem odpowiednio wykwalifikowanych farmaceutów do pracy. Widać więc, iż sytuacja na rynku farmaceutycznym kształtuje się w chwili obecnej dwojako: z jednej strony brak miejsc na odbycie stażu przed rejestracją, z uwagi na ilość absolwentów chcących rozpoczynać karierę (podaż absolwentów przekracza popyt na nich), z drugiej zaś apteki cierpią z uwagi na niedobór farmaceutów posiadających kwalifikacje do pracy.

Śledząc trendy rynkowe widać wyraźnie, iż większość absolwentów farmacji podejmuje pracę w aptece otwartej, mniejsza liczba w szpitalu czy przemyśle, natomiast na ostatnim miejscu wymienić należy uniwersytety. Niestety, gałąź przemysłu znacznie zredukowała zapotrzebowanie na absolwentów farmacji. Z kolei na uniwersytetach pracować powinni tylko zarejestrowani farmaceuci, z doświadczeniem, którzy jednak niechętnie podejmują pracę naukową. Głównym tego powodem jest przede wszystkim nieatrakcyjność zarobków na uczelni, w porównaniu z pracą w aptece. Co więcej, nieliczna jedynie część aktywnych zawodowo farmaceutów spełnia kryteria kwalifikacji zatrudnienia, stawiane przez uniwersytety. Opisywane sytuacje miały wpływ na wzrost opłaty członkowskiej dla farmaceutów do 400 funtów, podczas gdy średnie wynagrodzenie roczne wynosi 40.000 funtów. Wielu akademickich nauczycieli farmacji kwestionuje więc celowość pozostawania w rejestrze, z uwagi na brak klinicznego aspektu w ich pracy. Miejsca, w którym farmaceuta może rozwijać się zawodowo bez konieczności rejestracji, to działy finansowe firm związanych z farmacją, prawo farmaceutyczne i dziennikarstwo tematyczne. Tym niemniej praca z pacjentem – czy to w aptece otwartej czy w szpitalu – wymaga rejestracji, będącej procesem nabywania przez absolwenta studiów farmaceutycznych możliwości wykonywania zawodu (registering as a Pharmacist).

Jak wielokrotnie raportowano w niniejszym opracowaniu, ukończenie studiów farmaceutycznych, nawet z najwyższymi notami, nie uprawnia jeszcze do wykonywania zawodu farmaceuty. Każdy absolwent farmacji, dla podjęcia aktywności zawodowej, musi zostać zarejestrowany jako członek Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii, odpowiednika Naczelnej Polskiej Izby Aptekarskiej, czyli najważniejszego organu farmaceutycznego w kraju. Rejestracja absolwenta farmacji jako członka Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii jest kilkustopniowa. W pierwszej kolejności należy pozytywnie zaliczyć egzamin, nadający stopień magistra farmacji. Absolwent musi następnie odbyć roczny staż podyplomowy, zwany potocznie stażem przedrejestracyjnym. Ostatnim etapem na drodze do uzyskania członkowstwa w Królewskim Towarzystwie Farmaceutycznym Wielkiej Brytanii jest pozytywne zdanie egzaminu rejestracyjnego organizowanego przez Towarzystwo. Uniwersytety brytyjskie prowadzące nauczanie na kierunku farmacja z reguły udzielają swoim studentom i absolwentom wsparcia w przygotowaniach do egzaminu oraz w procedurach starania się o członkowstwo. Pomoc ta przyjmuje najczęściej postać kursów i szkoleń przygotowujących do egzaminu.

Kryteriami umożliwiającymi nabywanie przez absolwenta studiów prawa do wykonywania zawodu farmaceuty, zgodnie z regulacjami Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego są więc (Criteria for initial registration as a pharmacist):

 

• ukończenie czteroletnich studiów na kierunku farmaceutycznym
• uzyskanie tytułu magistra farmacji
• ukończone z notą pozytywną 52 - tygodniowe szkolenie przedrejestracyjne (staż przedrejestracyjny), odbyte w odpowiedniej jednostce na terenie Wielkiej Brytanii,
• Uzyskanie pozytywnej oceny na egzaminie rejestracyjnym

 

Kolejnym etapem po zdaniu z pozytywną notą egzaminu rejestracyjnego jest uzyskanie przez absolwenta studiów farmaceutycznych tytułu również w General Pharmaceutical Council (GPhC). Ważnym jest, iż aby zostać mianowanym w General Pharmaceutical Council, farmaceuta nie musi posiadać wykształcenia zdobytego jedynie na Wyspach Brytyjskich. Zgodnie z wytycznymi w General Pharmaceutical Council może zostać każdy farmaceuta, który:

 

• posiada kwalifikacje do pełnienia zawodu farmaceuty, zdobyte w odpowiednim ośrodku na terenie Wielkiej Brytanii, na drodze zgodnej z wymaganiami ustawowymi
• pochodzi z kraju będącego członkiem Europejskiej Strefy Ekonomicznej (z ang. European Economic Area – EEA) i posiada kwalifikacje niezbędne do wykonywania zawodu farmaceuty w tym kraju,
• nie pochodzi z kraju będącego członkiem Europejskiej Strefy Ekonomicznej, ale posiada kwalifikacje niezbędne do wykonywania zawodu farmaceuty, jakie są wymagane w krajach należących do strefy

 

Zaznaczyć warto, iż w każdym z wymienionych wyżej podpunktów sytuacja prawna jest nieco odmienna, a w konsekwencji procedura postępowania różni się i dostosowana jest do konkretnego przypadku kandydata na członka Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego.

Z punktu widzenia niniejszej pracy, omówić wypada pokrótce możliwości absolwentów polskich uczelni medycznych, realizujących tok nauczania kierunku farmaceutycznego. Aby polski farmaceuta został członkiem Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego w Wielkiej Brytanii koniecznym jest realizacja następujących wymagań:

Wypełnienie formularzy rejestracyjnych dostępnych na stronach internetowych Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii. Istotnym jest zadbanie o właściwe wprowadzanie danych osobowych i pozostałych wymaganych, uwzględniając różnice językowe w języku polskim oraz angielskim.

 

• Dostarczyć do Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii potwierdzoną notarialnie kopię paszportu. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż kopia ta powinna opatrzona być klauzulą notariusza: „Oświadczam, że widziałem oryginalny dokument ....... dnia ........ i to jest prawdziwa kopia (ang.: „I certify that I have seen the original document on the…….day of……..and this is true copy). Oświadczenie to musi być zapisane w języku angielskim, gdyż w przypadku dostarczenia noty w języku polskim, konieczne będzie jej przetłumaczenie przez tłumacza przysięgłego
• Dostarczyć do Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii potwierdzoną notarialnie kopię aktu urodzenia oraz aktu małżeństwa (w przypadku kobiet zamężnych). Ponownie należy zaznaczyć, iż jeżeli świadectwa te zostały dostarczone w języku polskim, będą musiały zostać przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego na język angielski

• Dostarczyć do Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii wypełnioną przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej część aplikacji, dotyczącej stanu zdrowia kandydata (formularz zdrowotny). Dane lekarza – imię i nazwisko, jego podpisem, numer rejestracji lekarskiej, pieczątka osobista i przychodnia, w której praktykuje, muszą zostać prawidłowo podane. Zaświadczenie takie ważne jest jedynie przez 3 miesiące od daty wydania przez lekarza.
• Dostarczyć do Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii zaświadczenie o niekaralności, wydane przez organy dyscyplinarne Naczelnej Izby Aptekarskiej w Polsce. Zaświadczenie takie potwierdza, iż względem kandydata nie jest prowadzone żadne postępowanie dyscyplinarne. Podobnie jak w przypadków wyżej opisywanych dokumentów, jeśli zaświadczenie o niekaralności wydane zostanie jedynie w języku polskim wymaga przetłumaczenia przez tłumacza przysięgłego na język angielski. Jeśli kandydat nie był uprzednio zarejestrowany w Naczelnej Izbie Aptekarskiej, oprócz standardowego zaświadczenia o niekaralności powinien dostarczyć referencje, wystawione przez dwóch poprzednich jego pracodawców. Jeśli z kolei kandydat ubiega się o rejestrację w Królewskim Towarzystwie Farmaceutycznym Wielkiej Brytanii, w okresie 1 roku od uzyskania tytułu farmaceuty w Polsce, wówczas jedna z wystawionych mu referencji powinna pochodzić od rektora macierzystej uczelni (ewentualnie osób, które zostały uprawnione do wydawania opinii w imieniu rektora). Istotnym jest, aby owe referencje zawierały adnotację, iż zostały wystawiane w celu rejestracji kandydata w Królewskim Towarzystwie Farmaceutycznym Wielkiej Brytanii. Zaświadczenie o niekaralności oraz referencje ważne są przez 3 miesiące od daty ich wydania.
• Dostarczyć do Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii zaświadczenie o posiadaniu prawa wykonywania zawodu farmaceuty, przetłumaczone na język angielski przez tłumacza przysięgłego. Ten dokument również ważny jest przez 3 miesiące od daty jego wystawienia.
• Dostarczyć do Królewskiego Towarzystwa Farmaceutycznego Wielkiej Brytanii zaświadczenie potwierdzające posiadanie przez kandydata kwalifikacji zawodowych dla podjęcia pracy farmaceuty - zgodne z wymogami wynikającymi z przepisów prawa europejskiego. W odniesieniu do farmaceutów pochodzących z Polski jest to zaświadczenie o zatrudnieniu przy wykonywaniu czynności określonych w art.1 Dyrektywy 85/432/EEC, przez co najmniej 3 kolejne lata z ostatnich 5 (poświadczenie posiadania praw nabytych). Dokument ten ważny jest 3 miesiące od daty wydania
• Krokiem nieobligatoryjnym jest wypełnienie ustawowej deklaracji, tzw. „statutory declaration”
• Po pozytywnej weryfikacji przedłożonych przez aplikanta dokumentów, wypełnić należy formularz aplikacyjny przesłany przez Królewskie Towarzystwo Farmaceutyczne Wielkiej Brytanii oraz uiścić odpowiednią opłatę rekrutacyjną.

 

Konkludując, brytyjski system edukacji zapewnia, absolwentom studiów farmaceutycznych olbrzymią wiedzę fachową i praktyczne kwalifikacje do pracy z pacjentem. Doskonałe przygotowanie do realizacji zawodu sprawia, iż farmaceuci cieszą się w Wielkiej Brytanii zasłużona estymą i bardzo dobrą opinią społeczeństwa. Pełnią tu niezwykle istotną rolę w procesie świadczenie opieki farmaceutycznej pacjentom. 

Przesunięcie punktu ciężkości ze sprzedaży leków na rzeczywistą opiekę nad pacjentem w aptece brytyjskiej przełożyło się na wzrost liczby obowiązków farmaceuty oraz większego poczucia odpowiedzialności za zdrowie pacjenta. Ważkim jest fakt, iż studenci farmacji w Wielkiej Brytanii są ciągle uczulani w zakresie odpowiedzialności zawodowej, począwszy od momentu rozpoczęcia studiów, dzięki czemu mają pełną świadomość ogromu odpowiedzialności już na etapie przygotowania do zawodu. Przygotowanie do realizacji zawodu farmaceuty jest w tym kraju niezwykle rzetelne i kompleksowe.

 

• Dodatkowe szkolenia farmaceutów w Wielkiej Brytanii

 

Farmaceuci w Wielkiej Brytanii, realizując misję opieki farmaceutycznej, stoją przed koniecznością ciągłego doszkalania się, dla podnoszenia posiadanych kwalifikacji zawodowych. Dzięki temu państwo brytyjskie uzyskuje pewność, iż społeczeństwo otrzymuje w aptece profesjonalną pomoc na najwyższym poziomie i zgodnie z obowiązującymi wytycznymi medycznymi.

Do najczęściej realizowanych szkoleń i kursów dodatkowych należy przepisywanie leków przez farmaceutę. Jednym z podstawowych aspektów nowej umowy aptecznej było bowiem wdrożone w praktyce aptecznej wystawianie przez farmaceutę recepty na lek. Aktywność ta może przyjmować postać wtórnego (po lekarzu) przepisywania leku, w postaci kontynuacji terapii (tzw. supplementary prescribing, często realizowane w aptekach zlokalizowanych w przychodniach lekarskich), lub też możliwości niezależnego wystawiania recept przez farmaceutę (independent prescribing).

Farmaceuta z uprawnieniami do wtórnego przepisywania leków (uprzednio zaleconych pacjentowi przez lekarza) ma także uprawnienia do kierunkowej modyfikacji terapii. Farmaceuta z uprawnieniami do niezależnego wystawiania recept musi posiadać odpowiedni zasób wiedzy i doświadczenia klinicznego, gdyż opisywana usługa zawiera istotny element diagnozy pacjenta i wyboru najwłaściwszej terapii. Na farmaceucie spoczywa w tym wypadku wielka odpowiedzialność zawodowa, gdyż musi przepisać leki, nie wykraczając poza zakres opanowanej przez siebie wiedzy. Aby zdobyć kwalifikacje do wypisywania recept, farmaceuta brytyjski musi uczestniczyć w dodatkowych szkoleniach specjalistycznych, dzięki którym zdobywa uprawnienia biegłego w danej specjalności farmaceutycznej, np. gerontologii, onkologii, nefrologii i innych. Rozległość posiadanych przez farmaceutę wiedzy i doświadczeń w określonej dziedzinie klinicznej jest określana przez pracodawcę. W chwili obecnej w Wielkiej Brytanii trwają prace nad wdrożeniem szkolenia z wtórnego i niezależnego przepisywania recept do programu nauczania na studiach farmaceutycznych, opartego na wdrożeniu teorii i zajęć praktycznych.

Dzięki realizacji planowanych zamierzeń, przepisywanie przez farmaceutów recept nie będzie wymagało dodatkowych kursów doszkalających. Bardzo często obserwuje się tendencję, iż brytyjski farmaceuta, zdobywszy kilka lat doświadczenia zawodowego decyduje się na zrobienie dodatkowej specjalizacji, przykładowo z zakresu opieki pediatrycznej, psychiatrycznej, ogólnej specjalizacji klinicznej czy z zakresu zarządzania apteką. Warto zaznaczyć, iż specjalizacja z zarządzania jest elementem niezbędnym do otrzymania ewentualnego awansu na stanowisko kierownika apteki. Co ciekawe, jeżeli farmaceuta pracuje dla Narodowej Służby Zdrowia, to koszty dalszego kształcenia zawodowego są częściowo lub w całości pokrywane przez państwo brytyjskie.

Trwają również pracę nad wdrożeniem programu tzw. „stopniowania umiejętności (ang.: skills escalator). Wprowadzano obowiązek uzyskania krajowych uprawnień dla techników farmacji oraz rejestracji w Królewskim Towarzystwie Farmaceutycznym Wielkiej Brytanii. Rząd planuje wdrożenie rozwiązań, dzięki którym posiadający odpowiednie kwalifikacje zarejestrowani technicy farmaceutyczni, mieliby możliwość rejestracji jako farmaceuci, bez konieczności realizacji 4 – letniego toku studiów farmaceutycznych i rocznego stażu przedrejestracyjnego. Aktualna sytuacja dotycząca zdobywania uprawnień technika farmacji i rejestracji w Królewskim Towarzystwie Farmaceutycznym Wielkiej Brytanii zostanie przedstawiona w dalszej części niniejszego rozdziału.

  

• Planowany progres edukacyjny i zmiany w zakresie studiów farmaceutycznych w Wielkiej Brytanii

 

Akademickie środowisko farmaceutyczne powszechnie zauważa konieczność wprowadzenia zmian w procesie oceny kwalifikacji i posiadanych przez studenta umiejętności. W chwili obecnej nie istnieją bowiem ogólnie przyjęte normy oceny posiadanych kompetencji czy też standardy zaliczenia danych czynności, ocenianych w momencie kończenia studiów lub okresie pre - rejestracyjnym. Istnieje konieczność ujednolicenia wytycznych stosowanych dla oceny kompetencji, na wzór ujednolicenia wytycznych oceny zawodów lekarza, optyka czy dentysty (Duggan C., 2007). Ocena, w trakcie państwowego egzaminu rejestracyjnego, nadal w znacznie większym stopniu opiera się na teorii, aniżeli na praktyce. Również w programach nauczania zbyt mało jest sposobności oceny posiadanych przez studenta kompetencji zawodowych.

Z tego względu trwają debaty, czy absolwenci brytyjskich uczelni farmaceutycznych (mimo, iż w porównaniu z innymi krajami szkoły te oferują doskonałe możliwości zdobywania wiedzy i praktyki) są rzeczywiście odpowiednio szkoleni. Pojawiają się głosy, iż zdobywana wiedza teoretyczna nie jest wystarczająco wykorzystywana w sposób praktyczny, podczas pracy z pacjentem. Wydaje się jednak, iż obawy te są przesadzone. Studia farmaceutyczne na uniwersytetach w Wielkiej Brytanii praktycznie od pierwszego do czwartego roku oferują mix zajęć teoretycznych i praktycznych oraz zdobywanie praktyki klinicznej. Tymczasem w większości krajów europejskich nauka farmacji przez pierwsze 3 lata studiów bazuje przede wszystkim na nauce teorii zawodu, a dopiero czwarty i piąty rok studiów posiada elementy praktyki. Pojawia się jednak obawa, iż dalsza ewolucja brytyjskich studiów farmaceutycznych w kierunku rozszerzania praktycznej części zawodu (przy rezygnacji z tej części zajęć teoretycznych, która ma w pracy zawodowej de facto niewielkie zastosowanie), pojawia się pytanie o przyszłość naukowej kadry akademickiej.

Konkludując, nie ulega wątpliwości, iż nauczanie farmacji w Wielkiej Brytanii przeszło w ostatnich latach wielkie zmiany, a działania podejmowane przez absolwentów kierunku wpłynęły na istotną poprawę wizerunku apteki w społeczeństwie. Dla dalszego doskonalenia zawodu farmaceuty w przyszłości planuje się dalsze modyfikacje programowe, między innymi zapobieganie łatwemu dostępowi absolwentów innych kierunków do kontynuacji nauki na kierunkach farmaceutycznych, usprawnienie drogi rozwoju dla techników farmacji, praktyczne wdrożenie większej liczby elementów klinicznych do kursów i szkoleń terapeutycznych dla farmaceutów.

 

• Technik farmaceutyczny w brytyjskiej aptece

  

Technik farmaceutyczny pełni istotną rolę w zespole farmaceutycznym brytyjskiej apteki. Pracuje on zawsze pod nadzorem osoby posiadającej tytuł magistra farmacji. W Wielkiej Brytanii, technicy farmaceutyczni pracują przede wszystkim w aptekach szpitalnych oraz aptekach otwartych, nieco rzadziej w gabinetach lekarza pierwszego kontaktu czy Funduszach Opieki Podstawowej. Do głównych zadań techników farmaceutycznych należy przede wszystkim (www. pharmacyregulation.org):

 

• przygotowywanie produktów leczniczych
• wydawanie produktów leczniczych pacjentom
• uczestnictwo w sprawowaniu nadzoru nad pacjentami w trakcie farmakoterapii

 

Dodatkowo, technicy farmaceutyczni mogą realizować się w poniżej wymienionych dziedzinach:

 

• zarządzanie produktami leczniczymi znajdującymi się w aptece ogólnodostępnej lub aptece szpitalnej
• tworzenie produktów leczniczych zgodnie z recepturą
• kontrola jakości wydawanych produktów leczniczych
• udział w badaniach klinicznych
• rozwój i wdrażanie technologii informacyjnych do aptek ogólnodostępnych i szpitalnych
• udział w badaniach nad skutecznością produktów leczniczych

 

Ponownie podkreślić należy, iż zgodnie z funkcjonującymi aktualnie regulacjami, każda praca technika podlegać musi kontroli magistra farmacji. 

Technikiem farmaceutycznym zostaje w Wielkiej Brytanii osoba, która pomyślnie ukończyła dwuletnie szkolenie specjalistyczne. Podczas tego kursu kandydaci na techników farmaceutycznych otrzymują podstawy wiedzy teoretycznej, niezbędnej w zawodzie farmaceuty, jak również wiedzę praktyczną.

Szkolenie techników nie może być krótsze niż 2 lata, a praktyczne przygotowanie do zawodu pod nadzorem farmaceuty nie powinno trwać krócej niż 14 godzin tygodniowo. Po zakończeniu szkolenia, kandydat musi pozytywnie zaliczyć egzamin państwowy, składający się z dwóch części: teoretycznej znajomości tematów związanych z wykonywanym zawodem oraz egzaminu z wiedzy praktycznej (Bureau of Labor Statistics, 2011; WHO "Pharmaceutical technicians and assistants; Humber College. "Pharmacy Technician"; Hawthorne N., 2009, NHS Entry requirements and training for pharmacy technicians, NHS; National Health Service. "Pharmacy technician"; Pharmacy Technician Review". Pharmacy Technician Review). Obowiązek rejestracji w Naczelnej Radzie Farmaceutycznej nałożono na techników farmaceutycznych 1 lipca 2011 roku. Tylko zarejestrowani technicy mogą legalnie podjąć pracę na stanowisku technika w aptekach w Wielkiej Brytanii.

Zaznaczyć należy, iż mimo faktu pracy pod nadzorem magistra, osoba wykonująca zawód technika farmaceutycznego w Wielkiej Brytanii posiada dużą wiedzę - zarówno teoretyczną jak i umiejętności praktyczne.

W aptece szpitalnej technicy także mogą sprawować coraz bardziej odpowiedzialne role, zgodnie z rosnącym doświadczeniem zawodowym. Przykładowo, starszy technik (senior) może podjąć kursy specjalizacyjne z różnych dziedzin np.: zarządzanie lekiem, produkcja, kontrola jakości, szkolenie personelu, technologie informacyjne, zamówienia, badania kliniczne leków czy też medyczne usługi informatyczne. Praca technika farmacji w szpitalu staje się więc coraz bardziej rozbudowana. Technik, zwany klinicznym pracuje również na oddziałach szpitala, współpracuje z pozostałymi pracownikami służby zdrowia oraz ma bliższy kontakt z pacjentem. Szef techników często staje się osobą odpowiedzialną za zarządzanie oddziałem farmaceutycznym szpitala.