Norweski model kształcenia techników farmaceutycznych oraz ich miejsce w strukturze organizacyjnej apteki.

Wiele ostatnimi czasy słyszy się o modelu kształcenia techników farmaceutycznych oraz ich kompetencjach i roli w systemie zdrowia. W oparciu o doświadczenia w pracy w aptece norweskiej oraz dostępne materiały się przedstawimy model kształcenia techników farmaceutycznych na terenie Królestwa Norwegii.

Model kształcenia technika farmaceutycznego 

Model kształcenia technika farmaceutycznego jest odmienny od polskiego, nie wymaga ukończenia szkoły średniej. Po skończonym gimnazjum można rozpocząć naukę w liceum zawodowym, pierwsze 2 lata są wspólne, a w 3. klasie następuję specjalizacja. Uczeń może wybrać między technikiem farmacji, asystentem stomatologicznym lub sekretarzem (recepcjonista) zdrowotnym. System edukacji zakłada, że technik farmaceutyczny stanowi pomoc dla farmaceuty i pracuje pod jego nadzorem. Jego kompetencje są bardzo ograniczone, nie jest samodzielnym pracownikiem, ale jest nieodzownym personelem apteki. Posiadają duża wiedzę na temat preparatów bez recepty, bardzo dobrze komunikują się z klientami apteki, dzięki temu farmaceuta może spokojnie wykonywać obowiązki niezwiązane z bezpośrednią obsługą pacjenta.

Po ukończeniu szkoły technik musi uzyskać prawo zawodu (autoryzację), która wydawana jest przez Państwowy Urząd ds. Autoryzacji Personelu Medycznego (Statens Autorisasjonskontor for helsepersonell). Jest to wspólny organ dla wszystkich zawodów medycznych. Nie ma obowiązku przynależności do żadnej organizacji typu polskiej Izby Aptekarskiej, dotyczy to zarówno techników jak i farmaceutów.

Opisując zadania i obowiązki technika farmaceutycznego w Norwegii trzeba zacząć od krótkiego opisu profilu kształcenia ww. zawodzie. Charakterystykę ponad 500 kierunków zawiera strona www.utdanning.no. Jest to sprawdzone źródło informacji na terenie Królestwa Norwegii stanowiące pewnego rodzaju poradnik dla osób szukających ogólnych informacji na temat możliwości edukacji. Portal został założony w 2003 roku, a siedziba zlokalizowana jest w Tromsø przy tamtejszym Uniwersytecie.

Zgodnie z utdanning.no technik farmacji (Apotektekniker) pracuje w aptece pod nadzorem farmaceuty, wydaje oraz pomaga pacjentom w doborze środków leczniczych, informuje o tańszych zamiennikach suplementów diety oraz informuje o prawidłowym ich stosowaniu. Technik farmacji musi posiadać prawo zawodu i stanowi obecnie największą grupę zatrudnioną w norweskich aptekach.

Aby zostać technikiem farmacji należy ukończyć profilowaną 3-letnią szkołę średnią, do której można uczęszczać od razu po ukończeniu gimnazjum, nie jest wymagany żaden staż po uzyskaniu dyplomu, a średnie zarobki roczne wynoszą 327600 NOK (dane z 2009 roku).
Technicy posiadają niezbędną wiedzę jako doradcy w przypadku leków bez recepty oraz suplementów diety, jakkolwiek w razie jakic

hkolwiek wątpliwości są zobligowani do konsultacji z farmaceutą. Często posiadają dużą wiedzę z zakresu kosmetyków i innych środków pielęgnacji, dzięki temu farmaceuta może skupić się na ekspediowaniu preparatów na receptę.

Cel kształcenia techników farmaceutycznych

Celem kształcenia techników farmacji jest pokrycie zapotrzebowania na wykwalifikowany personel medyczny, który przyczynia się do prawidłowego obrotu środków leczniczych zgodnie z obowiązującymi przepisami (źródło Agencja ds. Wykształcenia- Utdanningsdirektoratet).

Kształcenie ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa w obrębie środków leczniczych. Specjalizacja w kierunku technika farmacji następuje w 3. klasie zawodowej szkoły średniej i obejmuje:
– promocję zdrowia (439 godzin),
– komunikację (139 godzin)
– praktykę zawodową w aptece (417 godzin)

Promocja zdrowia ma za zadanie doradztwo w zakresie zapobiegania i leczenia , właściwe użycie dostępnych preparatów, środków pomocniczych, naturalnych i pierwszej pomocy. Blok komunikacji ma za zadanie nauczyć odpowiedniego podejścia do klienta, umiejętności rozwiązywania konfliktów i podstawowych zasad etyki.

Praktyka zawodowa polega na zajęciach w aptece 2 razy w tygodniu. Uczeń ma poznać system komputerowy, system wewnętrznej kontroli oraz najważniejsze przepisy prawa farmaceutycznego.

Zgodnie z Agencją ds. wykształcenia technik farmacji musi posiadać następujące umiejętności:
– prawidłowa komunikacja z pacjentem,
– umiejętność czytania ze zrozumieniem ulotek i przekazanie klientowi najważniejszych informacji,
– umiejętność czytania ze zrozumieniem instrukcji, procedur i prawa farmaceutycznego,
– umiejętność wykonywania prostych obliczeń,
– umiejętność obsługi programów komputerowych.

Praca w norweskich aptekach jest wspierana systemem komputerowym FarmaPro, jest to jedyny program dopuszczony do obsługi aptek, jest to kompatybilny ze wszystkimi programami instytucji kontrolujących jak HELFO (odpowiednik NFZ) czy Legemiddelverket (odpowiednik Inspekcji farmaceutycznej). Profile zawodowe programu są również ustalone, więc nie ma możliwości, aby technik farmaceutyczny mógł wejść w kompetencje farmaceuty. Technik farmacji może obsługiwać klientów posiadających recepty, ale każda pozycja z recepty oraz dawkowanie musi zostać sprawdzone prze farmaceutę. W praktyce wygląda to tak, że po podejściu klienta do stanowiska pracy technika farmaceutycznego, wybiera od w systemie pozycje zgodne z receptą, do każdego leku pisze sposób dawkowania, który drukuje się na specjalnych etykietach, następnie szykuje leki i prosi farmaceutę o sprawdzenie. Farmaceuta po dokonaniu ewentualnych poprawek w dawkowaniu zatwierdza naszykowane preparaty używając swojego hasła. Do obowiązków technika należy naklejenie etykiet i wydanie leków. Każdy lek posiada swój unikalny numer towaru, a etykieta z dawkowaniem posiada kod kreskowy, który musi być zgodny z kodem kreskowym EAN leku. Technik musi zeskanować kod etykiety oraz EAN opakowania leku, bez tej operacji nie może wydać leku z apteki. Dzięki temu zminimalizowane jest także ryzyko pomyłki. Tylko farmaceuta ma prawo zrezygnować z kontroli poprzez skanowanie i może to zrobić tylko w uzasadnionych przypadkach. W przypadku poważnych interakcji tylko farmaceuta może podjąć decyzję o wydaniu leku. Poprzez odciążenie w pracy farmaceuta może wykonywać też inne czynności niezbędne w aptece jak: ekspediowanie leków narkotycznych, doradztwo farmaceutyczne w pokoju informacyjnym czy przyjmowaniem recept telefonicznych. Te ostatnie są spotykane coraz rzadziej ze względu na wprowadzenie recept elektronicznych w całej Norwegii.

W Norwegii nie ma obowiązku do przynależności do organizacji zrzeszającej określony zawód, jakkolwiek technicy farmacji mają swój związek zawodowy. Dzięki przynależności do związku pracownik ma zagwarantowane pewne świadczenia zgodne z umową zbiorową. Należą do nich:

– płaca minimalna zależna od stażu pracy,
– odpowiednie godziny pracy i płaca za nadgodziny,
– pomoc prawna w kwestiach spornych,
– ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków,-
– pomoc w przypadku strajku, które mają miejsce najczęściej w czasie negocjacji płac.

Związki zawodowe mają bardzo silną pozycję w Norwegii, a temat umowy zbiorowej to ciekawy materiał na osobny artykuł. Umowa taka określa szczegółowo warunki pracy danego zawodu, w przypadku technika farmacji zawiera aż 22 strony opisujące prawa i obowiązki, dzięki czemu pracownik bezpiecznie czuje się w swoim środowisku pracy.

Podsumowanie 

Podsumowując technik farmaceutyczny ma swoje ustalone miejsce w aptece i w żadnym wypadku nie jest gorszym pracownikiem apteki, bardzo często jego wiedza na temat produktów bez recepty jest duża, a farmaceuta nie musi zajmować się sprzedażą szamponów czy środków pielęgnacji, potrafi naszykować leki na podstawie recepty lekarskiej, umie rozmawiać z pacjentem i polecić dodatkowe produkty bez recepty w określonych jednostkach chorobowych.

mgr farm. Piotr Włodno (Apteka w Norwegii), dr n. farm. Piotr Merks (CM UMK)