Model skróconej ścieżki pacjenta dla szczepień zalecanych w POZ – wnioski z debaty Vaccine Meeting 2025

Eksperci stanowczo podkreślają, że mimo rosnącej dostępności do szczepień, poziom wyszczepialności w Polsce od lat utrzymuje się na niskim poziomie. Tylko w tym sezonie na choroby zakaźne zachorowało ponad 2 miliony osób, a około tysiąc zmarło. „Szczepienia to najlepsza inwestycja w zdrowie, a jednak w Polsce korzysta z nich zaledwie 5% populacji. Obserwujemy wzrost zachorowań na grypę, RSV, krztusiec czy pneumokoki” – podkreśla senator Beata Małecka-Libera. Regularne monitorowanie i ocena efektywności programów szczepień to działania niezbędne, aby zagwarantować ich długoterminową skuteczność oraz zapewnić trwałe efekty zdrowotne w populacji stąd niezwykle istotne jest odpowiednie zbieranie i raportowanie danych dot. epidemiologii jak i wskaźników wyszczepialności. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych rekomendują wdrożenie modelu skróconej ścieżki pacjenta dla szczepień zalecanych w POZ, aby podnieść poziom wyszczepialności w naszym kraju.


W ostatnim czasie Ministerstwo wdrożyło wiele pozytywnych zmiany w systemie szczepień takich jak: rozszerzenie listy „s” o szczepionki refundowane m.in. przeciw RSV i półpaścowi, uprawnienie farmaceutów do wystawiania recept na szczepionki refundowane oraz poszerzenie uprawnień pielęgniarek i położnych w kontekście wykonywania szczepień. Powyższe zmiany nie przyniosły jednak poprawy w zakresie wyszczepialności co sugeruje, że jedną z głównych barier w szerokim dostępie do szczepień należy upatrywać w skomplikowanym procesie ich realizacji w POZ.


Proces realizacji szczepień w POZ
Dotychczasowy model realizacji szczepień zalecanych w POZ jest długi i skomplikowany. Pacjent w pierwszej kolejności musi umówić się na wizytę, odbyć poradę w gabinecie lekarskim i otrzymać receptę (refundowaną lub nie, w zależności od rodzaju szczepionki i wskazań refundacyjnych). W kolejnym etapie pacjent musi udać się do apteki w celu zakupienia szczepionki, ponownie umówić się na wizytę do POZ i przyjść do placówki na szczepienie.
„Koniecznością jest skrócenie ścieżki pacjenta poprzez taką organizację, aby cały proces szczepienia od momentu zalecenia do wykonania szczepienia odbył się podczas jednej wizyty pacjenta w placówce POZ. Model ten zakłada dostępność zalecanej szczepionki w placówce POZ oraz stworzenie świadczenia dla placówek POZ, które byłoby finansowane przez NFZ” – komentuje dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, konsultant krajowy ds. medycyny rodzinnej, Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej.


Model skróconej ścieżki dla szczepień zalecanych
Świadczenie w placówce mogłoby byś realizowane w dwóch opcjach dostępności szczepionki. Pierwszym z nich jest dystrybucja szczepionki poprzez sanepid do placówek POZ, wówczas wymagałoby to zdigitalizowania procedury zamawiania i sprawozdania szczepionek. Drugą opcją, rekomendowaną przez ekspertów, jest zakup szczepionki przez placówkę POZ po urzędowej cenie zbytu dla danej szczepionki i wsteczne finansowanie poprzez NFZ już dla całej procedury szczepienia. Zgodnie z rekomendacjami, wycena świadczenia (free-for-service) powinna obejmować cenę szczepionki i koszt realizacji świadczenia uwzględniając: kwalifikację, wykonanie szczepienia oraz raportowanie. Dodatkowo raportowanie wykonania szczepienia w systemie P1 powinno być obowiązkowym elementem realizacji tego świadczenia i warunkiem rozliczenia świadczenia przez NFZ.


„Brak ogólnodostępnych, szczegółowych danych na temat wyszczepialności populacji oraz niepełne raportowanie szczepień z placówek POZ wpływa niekorzystnie na wprowadzanie skróconej ścieżki szczepień. Aby zachęcić osoby zaangażowane w szczepienia do ich raportowania należy przede wszystkim uprość procedury poprzez pełne wdrożenie przyjaznej dla użytkownika, intuicyjnej e-karty szczepień, wprowadzenie obowiązku zgłaszania oraz odejść od pozostałych, wówczas zbędnych uciążliwych obowiązków raportowania” – zauważa prof. dr hab. n. med. Ernest Kuchar, ekspert Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych. „Szeroki i publiczny dostęp do prosto przedstawionych, zwizualizowanych danych na temat realizacji szczepień, np. przeciwko HPV, pomaga budować zaufanie do szczepień i systemu ochrony zdrowia i świadomość w społeczeństwie, że szczepienia są istotnym elementem dbałości o własne zdrowie”.


Celem realizacji modelu skróconej ścieżki niezbędne są zmiany legislacyjne obejmujące w szczególności zmiany w przepisach Rozporządzenia Ministra Zdrowia lub w zarządzeniu Prezesa NFZ. Eksperci OPZCI rekomendują wprowadzenie zmian w oparciu o obecne kryteria refundacyjne szczepień przeciw: grypie pneumokokom, RSV oraz półpaścowi. Szczegółowe zalecenia ekspertów w kontekście szczepień oraz tego jak wdrożyć model skróconej ścieżki zostały przedstawione w dokumencie programowym Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych „Rekomendacje odnośnie zwiększania dostępności szczepień ochronnych na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ).

Model skróconej ścieżki dla szczepień zalecanych”.
„Implementacja modelu skróconej ścieżki w POZ niesie ze sobą wiele korzyści m.in. uproszczenie procedury dla pacjenta, zwiększenie dostępności do szczepień, odciążenie placówek POZ, a przede wszystkim potencjalne zwiększenie wyszczepialności populacji. Naszą rekomendacją jest również utrzymanie refundacji aptecznej szczepionek zalecanych. Daje to możliwość wybrania przez pacjenta dogodnej ścieżki do szczepienia i zwiększy dostępność do szczepień” – wskazuje prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.


Senat ogłosił rok 2025 Rokiem Edukacji i Profilaktyki, aby rozpocząć „wspólną i spójną” politykę zdrowotną, której celem jest odbudowa zaufania do profilaktyki i zmniejszenie liczby zachorowań. Zdaniem senator Beaty Małeckiej-Libery konieczne są nie tylko działania edukacyjne, ale również zmiany systemowe, m.in. uproszczenie ścieżki szczepień w POZ, większa rola farmaceutów oraz wsparcie informatyczne dla placówek ochrony zdrowia.

Ogólnopolski Program Zwalczania Chorób Infekcyjnych (dawniej Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy) jest inicjatywą społeczną niezależnych ekspertów medycznych. Program od ponad 10 lat prowadzi w Polsce działania edukacyjne oraz wspiera podniesienie poziomów wyszczepialności, zarówno wśród pacjentów z grup ryzyka, jak też w całym społeczeństwie. Założeniem OPZCI jest to, aby wszyscy i wszędzie, bez względu na wiek, mogli w pełni korzystać z dobrodziejstwa szczepień, co przełoży się na lepszy stan zdrowia i kondycję populacji. Pragniemy skupić uwagę systemu ochrony zdrowia na profilaktykę pierwotną chorób zakaźnych oraz zapewnieniu powszechnego i równego dostępu do szczepionek i szczepień na każdym poziomie opieki zdrowotnej. Organizatorem Społecznej Kampanii Informacyjnej powstałej w ramach Programu jest Fundacja Nadzieja dla Zdrowia. Działania skierowane są do środowiska medycznego, opinii publicznej, samorządów oraz do pracodawców. Przedsięwzięcie spotkało się z aprobatą najważniejszych instytucji działających na rzecz poprawy zdrowia publicznego, wielu organizacji zrzeszających lekarzy, pracodawców, związki samorządów i towarzystwa medyczne. Więcej informacji na stronie: www.opzci.pl.