Krztusiec jest wysoce zaraźliwą, ostrą infekcją bakteryjną. Może mieć wpływ na osoby w każdym wieku, ale jest szczególnie niebezpieczna w grupach wrażliwych, takich jak nieszczepione niemowlęta.

W Polsce, podobnie jak w innych krajach, krztusiec pozostaje odradzającą się chorobą zakaźną. W latach 50. i 60. XX wieku, przed wprowadzeniem masowych szczepień ochronnych, liczba zachorowań sięgała dziesiątek tysięcy rocznie. W 1960 roku odnotowano rekordowe 95 968 przypadków, a choroba ta była częstą przyczyną zgonów dzieci poniżej pierwszego roku życia (w 1950 roku zarejestrowano aż 1 580 takich zgonów).


Po wprowadzeniu szczepionki DTP (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi) liczba zachorowań spadła niemal stukrotnie. W latach 80. XX wieku rocznie notowano poniżej 500 przypadków. Jednak od połowy lat 90. XX wieku obserwuje się wzrost liczby zgłoszeń przypadków krztuśca. W 2012 roku zanotowano 4 684 zachorowania, a w 2016 roku liczba ta wzrosła do 6 856 przypadków. Po krótkotrwałym spadku odnotowano ponowny wzrost zachorowań w 2017 roku, gdy zgłoszono 3 034 przypadki.


Wzrost liczby przypadków krztuśca


Głównymi przyczynami ponownego wzrostu zachorowań są:
• Skrócenie czasu ochrony poszczepiennej: Szczepionki bezkomórkowe, wprowadzone w latach 90., oferują krótszy okres ochrony w porównaniu z pełnokomórkowymi stosowanymi wcześniej.
• Niepełne szczepienia przypominające: Utrzymanie odporności w populacji wymaga szczepień przypominających, które nie zawsze są realizowane.
• Zmiany w bakterii Bordetella pertussis: Mutacje mogą wpływać na skuteczność szczepień.


Objawy kliniczne krztuśca


Krztusiec ma trzy fazy objawów:


1. Faza nieżytowa (trwa około tygodnia):
o Katar,
o Zapalenie spojówek,
o Ból gardła,
o Kichanie,
o Lekko podwyższona temperatura.


2. Faza napadowa (występuje około tydzień po fazie nieżytowej):
o Intensywne napady kaszlu, które zwykle trwają kilka minut i częściej występują w nocy,
o Charakterystyczny dźwięk „whoop” podczas wdechu (rzadszy u dorosłych i dzieci poniżej trzeciego miesiąca życia),
o Wymioty po kaszlu,
o Sinica u niemowląt z powodu problemów z oddychaniem.


3. Faza rekonwalescencji (trwa do trzech miesięcy):
o Napady kaszlu stają się rzadsze i mniej intensywne.


Szczepienia ochronne w Polsce


Program szczepień ochronnych przeciwko krztuścowi w Polsce obejmuje:
• Szczepienie podstawowe u niemowląt: w 2., 3-4., 5. oraz 16-18. miesiącu życia,
• Dawki przypominające: w 6. i 14. roku życia,
• Zalecane szczepienia przypominające dla osób dorosłych co 10 lat.


Szczepionka DTP zawiera składnik przeciw krztuścowi, który może być pełnokomórkowy (DTwP) lub bezkomórkowy (DTaP). Obecnie stosowane szczepionki bezkomórkowe zapewniają ochronę na około 5 lat, podczas gdy starsze szczepionki pełnokomórkowe chroniły nawet przez 10-12 lat.


Diagnostyka i leczenie krztuśca


1. Diagnostyka:
o Wykorzystywane są badania laboratoryjne, takie jak PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), serologiczne badania ELISA (IgG przeciw toksynie krztuścowej) oraz hodowle bakteryjne.
2. Leczenie:
o Antybiotyki makrolidowe, takie jak azytromycyna, klarytromycyna czy erytromycyna, są skuteczne w leczeniu i zapobieganiu dalszemu przenoszeniu choroby.
o W przypadku nietolerancji makrolidów stosuje się kotrimoksazol.


Leczenie jest najbardziej skuteczne, gdy zostaje wdrożone w ciągu 7-14 dni od wystąpienia objawów. Antybiotykoterapia podjęta na późniejszym etapie nie wpływa na przebieg choroby, ale ogranicza transmisję bakterii.


Rekomendacje dla grup wrażliwych
Zgodnie z zaleceniami polskiego Programu Szczepień Ochronnych, szczególną uwagę należy zwrócić na:
• Niemowlęta poniżej 2. miesiąca życia, które nie rozpoczęły jeszcze szczepień podstawowych,
• Kobiety w ciąży, które powinny być szczepione w celu przekazania przeciwciał dziecku.


Wnioski


Krztusiec pozostaje istotnym wyzwaniem dla zdrowia publicznego w Polsce. Osiągnięcie wysokiego poziomu wyszczepialności populacji, szczególnie wśród grup ryzyka, jest kluczowe dla ograniczenia liczby przypadków. Ważne jest także podnoszenie świadomości społecznej na temat znaczenia szczepień ochronnych, zarówno dla dzieci, jak i dorosłych.


Dzięki odpowiednim działaniom profilaktycznym możemy zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym, jakie niesie ze sobą ta choroba.


Piśmiennictwo
1. Aktualna sytuacja epidemiologiczna krztuśca w Polsce. Dostępne na: https://www.mp.pl/szczepienia/ekspert/blonica_tezec_krztusiec_ekspert/dtpobjawy/188148,jaka-jest-aktualna-sytuacja-epidemiologiczna-krztusca-w-polsce. [Dostęp: 15.11.2024].
2. Informacje o szczepionce przeciwko krztuścowi. Dostępne na: http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/krztusiec/. [Dostęp: 15.11.2024].
3. Krztusiec – opis choroby. Dostępne na: https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/podrecznik/99502,krztusiec-koklusz. [Dostęp: 15.11.2024].